تحلیل و بررسی کتاب الکتابات السیاسیه اثر جمال الدین افغانی
مراجعة كتاب الكتابات السياسية لجمال الدين الأفغاني
Doi: http://dx.doi.org/10.48117/Diwan.2023.27
ORCID ID: 0000-0003-4726-4719
:چکیده
جمال الدین افغانی مردی اهل اندیشه و عمل بود. در زمان حیاتش با ارائه و دفاع از عقاید و افکار خود توانست نظر بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کند و آثارِ زیادی نیز درباره‌‌اش نوشته شود. پس از مرگش به معنای واقعی کلمه مورد توجه محققان قرار گرفت. از زمان مرگش تاکنون کتاب ها و آثار زیادی درباره او نوشته شده است. اگرچه بیش از یک قرن از مرگ او می گذرد، پدیده افغانی حتی در قرن بیست و یکم امروز نیز تازه‌گی خود را حفظ نموده است.
پژوهشگران اساساً در رابطه به منابعی که در مورد اهل کجا و در کدام مذهب بودن افغانی بحث می کند، به دو دسته تقسیم می شوند. آثاری که در دوره مرگ افغانی یعنی از سال 1897 تا 1963 به وجود آمده است، بیشتر آن استدلال می‌کند که افغانی اهل افغانستان و مذهبش اهل سنت است. اما پس از این تاریخ، به ویژه پس از آثار پژوهشگر ایرانی هما پاکدامن و نویسندگان غربی مانند نیکی آر کدی و کدوری، بیشتر مطالب نوشته شده در مورد افغانی، به اهل ایران و شیعه بودن افغانی اشاره می‌کند. در حالی که دسته اول نوشته‌های شاگردان و علاقه مندان افغانی اند و دسته دوم نکته قابل توجهی از انبوه آثار اهل تشیع با منبع غربی است.
وقتی به این آثار که به جنبه های مختلف زندگی افغانی می پردازد نگاه کنیم، کثرتِ منابع زندگینامه وی توجه ما را به خود جلب می کند.
دکتر محمد عماره «الاعمال الکاملة» اثر جمال الدین افغانی را که مشتمل بر سخنرانی ها و نوشته های افغانی در موضوعات سیاسی، مذهبی و اجتماعی است، تحقیق و بررسی نموده است. موضوع اصلی این پژوهش، تحلیل محتوا و ارائه معلومات و ایده های ویژه‌ی دینی، سیاسی، علمی و غیره‌ی این کتاب مذکور که مربوط افغانی است، می‌باشد.
.واژه های کلیدی: جمال الدین افغانی، افغانستان، مقاله‌های سیاسی او، اتحاد اسلامی، خلافت عثمانی
:الملخَص
كان جمال الدين الأفغاني رجل علم وفكر وعمل، وقد اشتهر بحماسه تجاه معتقداته وأفكاره، وبذلك استطاع أن يجذبَ انتباه الكثير من الباحثين في حياته، وقاموا بتصنيفات عديدة فيه، وازداد اهتمام الباحثين به بعد وفاته حيث صُنّفَ العديدُ من الآثار والكتب عنه، ورغم أن الأفغاني توفّي قبل قرن إلا أنه لايزال ميدانًا خصبًا لأهل البحث والفكر، وكأنه لم يرحل إلا بالأمس القريب.
وبناء على ما ورد في المصادر؛ اختلف الباحثون حول وطن الأفغاني والمذهب الذي ينتمي إليه، وهناك رأيان رئيسان في ذلك، الرأي الأول هو ما ورد في المصادر التي صنّفت في فترة وفاة الأفغاني أي ما بين عام 1897م و 1963م، وهو أن جمال الدين الأفغاني من أفغانستان وينتمي إلى أهل السنة والجماعة. ولكن ما ورد في المصادر التي تم تصنيفها بعد عام 1963م، وخصوصًا تصنيفات الباحثة الإيرانية هُما باكدامن، والكُتّاب الغربيين مثل نيكي.ر.كيدي، وكادوري وغيرهما، يشير إلى أن الأفغاني كان من إيران وينتمي إلى المذهب الشيعي. والرأي الأول رأي طلابه ومؤيديه، بينما الرأي الثاني رأي الشيعة وجُلّ مصادره غربية. وكثرة المصادر التي تناولت ترجمة الأفغاني وجوانب مختلفة من حياته، تدفعنا إلى مزيد من الاهتمام به. ومن آثار جمال الدين الأفغاني العلمية كتابه “الأعمال الكاملة” الذي قام بمراجعته الدكتور محمّد عمّارة، و هذا الكتاب اشتمل على محاضرات الأفغاني وكتاباته في القضايا الدينية والسياسية والاجتماعية. وموضوع البحث هذا مراجعة هذا الكتاب وتدقيق محتواه وتحليل نظرياته الدينية والسياسية والعلمية وغيرها.
.الكلمات المفتاحية: جمال الدين الأفغاني، أفغانستان، مقالات الأفغاني السياسية، الاتحاد الإسلامي، الخلافة العثمانية
