جهود محيي الدين الدرويش البلاغية في كتابه إعراب القرآن الكريم وبيانه

تلاش های بلاغی محیی الدین درویش در کتاب إعراب القرآن الکریم وبیانه

Doi: http://dx.doi.org/10.48117/Diwan.2023.25

:الملخص
اهتمَّ محيي الدين الدرويش بالأساليب البلاغة في كتابه “إعراب القرآن الكريم وبيانه” وتناولها بذكر أقسامها مفصّلًا عند تفسيره للآيات القرآنية. وذكر أضربَ الخبر في آيات كثيرة، وبيّن أغراضه، وخروجه عن مقتضى الظاهر، وتناول أحوال المسند والمسند إليه، وبيّن الفائدة البلاغية منها، وكما تناول بعض الأساليب الإنشائية، وأشار إلى الفصل والوصل والقصر دون أن يبيّن أغراضها. ووقف عند بعض مواضع الإيجاز وذكر صورَ الإطناب وكما أشار إلى فن المساواة. وتطرّق لأقسام التشبيه، وتحدّث عن أقسام الاستعارة، وذكر المجاز المرسل وبعض علاقاته، ووقف عند المجاز العقلي، وتحدّث عن الكناية والتعريض مفرّقًا بينهما مع ذكر الأمثلة. وتعرّض لبعض أنواع، كالطباق والمقابلة، وفن المشاكلة، ومراعاة النظير، والاستطراد، والتورية، واللف والنشر، والمبالغة. وتناول بعض أنواع المحسنات اللفظية كالجناس والسجع، وتحدث عن براعة‌‌‌‌ الاستهلال وبراعة الختام، ورد العجز على الصدر والكلام الموجه.

.الكلمات المفتاحية: البلاغة، الأساليب البلاغية، المعاني، البيان، البديع

:چکیده
محیی الدین درویش از دانشمندان علوم قرآنی وادبی بود. او به علوم بلاغت اهتمام چشمگیری داشت، طوری که آیات قرآن کریم را با ذکر جزئیات سبک های بلاغی تفسیر می نمود. او در باب علم معانی؛ خبر را با اقسام واغراض آن بیان داشته وبه مواردی که خبر از مقتضای ظاهر خارج می شود، نیز اشاره نموده است. همچنان مسند ومسند إلیه را با ذکر فواید بلاغی آن به بحث گرفته، به بعضی اسالیب انشائی مانند امر، نهی واستفهام پرداخته است. به همین ترتیب موضوعات وصل وفصل، ایجاز، إطناب ومساوات را در موارد زیادی بیان نموده است. او در باب بیان اقسام تشبیه، انواع استعاره را حین تفسیر آیات زیادی به بحث گرفته؛ مجاز مرسل را با علاقه هایش ومجاز عقلی را نیز توضیح داده است. همچنان به کنایه وتعریض با ذکر تفاوت هردو مثال های آن ذکر نموده است. در باب علم بدیع به محسنات معنوی مانند طباق، مقابله مراعات النظیر، توریه ومبالغه ومحسنات لفظی مانند جناس، براعة الاستهلال وبراعة الختام وسایر الوان بدیعی را بدون اینکه فواید بلاغی آنها را توضیح دهد؛ ذکر نموده است.

.واژه های کلیدی: بلاغت، محیی الدین درویش، سبك های بلاغی، معانی، بیان، بدیع