دلالات حروف التأكيد في الحديث النبوي

معانی حروف در احاديث نبى اكرم ﷺ

Doi: http://dx.doi.org/10.48117/Diwan.2023.26

یاسر العثمان

ORCID ID: 0000-0002-1974-1277

:الملخص
إنَّ معرفة الحديث النّبويّ الشّريف تنقسم إلى معرفة ذات، وصفات؛ فالذّات هي معرفة وزن الكلمة وبنائها، وتأليف حروفها وضبطها، وأمّا الصّفات فهي معرفة حركات الكلام وإعرابه؛ لئلا يختلّ فاعل بمفعول، أو خبر بأمر، أو غير ذلك من المعاني الّتي يكون فهم الحديث النّبويّ مستندا عليها.وعِلْمُ أحاديث الرَّسول صلّى الله عليه وسلّم ومعرفتها أمرٌ عظيمٌ، وشأنٌ جليلٌ، وله قواعد وأحكام يحتاج طالبه إلى معرفتها، والوقوف عليها بعد تقديم اللُّغة، والإعراب اللّذين هما أصل لمعرفة الحديث النّبويّ الشّريف. ومن هذا المنطلق فإن للحديث النبوي نظرات دلالية من خلال استخدام الادوات والحروف من حيث تأكيد المعنى والوقوف على ظاهر الامر او باطنه وهذا يستدعي منا الى نظرات عميقة من البحث والتمحيص والتفتيش عن الدلالات التي كان يريدها ويقصدها النبي ﷺ ، لغرض التوكيد وذلك من خلال الحروف والادوات المستخدمة في احاديثه صلى الله عليه وسلم؛ فكان لنا الحظ من نون التوكيد إن وأن، ونونا التوكيد الخفيفة والثقيلة واللامات بانواعها في اللغة العربية، فكان كل مبحث من هذه المباحث يناقش واحدة من هذه الحروف من خلال النظرتين الاولى نظرة نحوية والثانية نظرة دلالية، فكان تحت كل مبحث عدد من المطالب واخيرا الى الخاتمة والنتائج معتمدين على الله اولا، ومن ثم على مصادر كتب النحو والصرف والبلاغة وكتاب (البخاري ومسلم) وبعض شروحهما. فكان المبحث الاول لـ(إن وأن) وتحته مطلبان نظرة نحوية والاخرى دلالية. والمبحث الثاني لـ( نون التوكيد الثقيلة والخفيفة) وتحته مطلبان نظرة نحوية والاخرى دلالية. والمبحث الثالث لـ (اللامات) وتحته مطلبان نظرة نحوية والاخرى دلالية. ثم الخاتمة والنتائج

.الکلمات المفتاحیة: الحديث النبوي، توكيد، نظرة نحوية، نظرة دلالية، حروف

:چکیده
علم حدیث به دو بخش ذات و صفات تقسیم می شود. آنچه که در ارتباط به دانستن وزن کلمه وساختار آن، چگونگی ترکیب حروف وحرکات آن باشد؛ ذات است واما منظور از صفات دانستن اعراب کلام است برای اینکه فاعل با مفعول به، خبر با إنشاء وسایر مواردی که فهم حدیث نبوی بر آن استوار است، آمیخته نشود. علم حدیث از جمله علوم جلیل الشأن است؛ فراگیری آن نیز امر بزرگ است وعلم حدیث دارای احکام وقواعدی است دانستن آن بعد از اتقان زبان عربی وعلم نحو که مبنای شناخت حدیث شریف نبوی است؛ برای طالب العلم ضروری می باشد. ازینکه در احادیث نبوی هم ادوات وحروفی جهت تاکید معنا یا به منظور ادای وظیفه ای لفظی به گونه ای به کار رفته؛ لازم است جوانب معانی ودلالتهای این حروف وادوات در احادیث نبوی به منظور دست یافتن به معنای مقصود از احادیث گهربار نبی اکرم صلی الله علیه وسلم، بطور دقیق تحقیق وبررسی شود. این مقاله حروف مشبهة بالفعل، نون تاکید خفیفه وثقیله واقسام (لام) در زبان عربی را مورد بحث قرار داده است. هر مبحث یکی ازین حروف را اول به گونه ای نظری سپس به شکل تطبیقی به بحث می گیرد وهر مبحث دارای عناوین فرعی نیز می باشد. عنوان مبحث اول حروف مشبهة بالفعل (إنّ وأنّ) است ودارای دو عنوان فرعی مفهوم (إنّ وأنّ) ومعانی ودلالتهای (إنّ وأنّ) می باشد. مبحث دوم راجع به نون تاکید خفیفه وثقیله است ودارای دو عنوان فرعی می باشد وبه همین ترتیب مبحث سوم نیز پیرامون اقسام (لام) در زبان عربی بوده در دو بخش نظری وتطبیقی مورد بحث وبررسی قرار داده است. در پایان تحقیق حسب معمول نتایج تحقیق سپس منابع ومآخذ که شامل کتاب های نحوی صرفی بلاغی وصحیح البخاری وصحیح مسلم با بعضی شرح های آنها می باشد؛ ذکر گردیده است.

.واژه های کلیدی: حدیث نبوی، تاکید، مفاهیم نحوی به شکل نظری، بخش تطبیقات ومعانی، حروف