دوره آلپ تیگینی ها

دوره آلپ تیگینی ها

Doi: http://dx.doi.org/10.48117/Diwan.2022.17

چکیده
سلطنت غزنویان دولتیست که توسط والی، امیر و سپهسالاران وابسته به سامانیان بنیانگذاری شده است. به همین دلیل نفوذ و تاثیر سامانیان را می توان در سیاست (داخلی و خارجی) بخش دکترین و اندیشه های دینی دولت غزنوی هر چه بیشتر مشاهده کرد. اگرچه این سلطنت در ابتدا دارای ساختار مستقلی بوده و در غزنی مستقر بود ولی تا زمان حکمروایی سلطنت محمود غزنوی به سامانیان وفادار ماند. بنابراین روابط و همکاری غزنویان و سامانیان در زمان سلطان محمود غزنی شکل دیگری به خود گرفت. زیرا سلطان محمود غزنوی روز به روز قویتر شده و جانشین سامانیان شد. طوریکه از منابع تواریخ معلوم می شود روابط غزنویان و سامانیان در زمان احمد بن نوح بن نصر بن اسماعیل بن احمد بن اسد حاکم آنزمان سامانیان آغازگر شده پس از احمد بن نوح ، برادرش عبدالملک بن نوح در سال ۹۵۴/۳۴۳م قدرت را به دست گرفت و پس از آن آلپ تکین را به عنوان سپهسالار خراسان منصوب کرد. پس از مرگ آلپ تکن ، پسرش ابو اسحق در سال ۹۶۳/۳۶۲م والی غزنی شد. حکومت ابو اسحق که مبتلا و آغوشته به دایم الخمری و مصروف مجالس عیاشی بود ، دیری دوام نیاورد. سپس بلکا تکین در سال ۹۶۶/۳۵۵م به قدرت رسید. سرزمین های غزنوی در دوران بلکا تکن گسترش یافت ، اما به صلح و ثبات نرسیدند و به وفاداری سامانیان ادامه دادند. هنگامی که بوری تکین در سال ۹۷۲/۳۶۲م به سر قدرت آمد شب و روز خود را به شراب نوشی می گذراند تا اینکه حاکمیت (مدیریت ) ارتش خود را از دست داد، هندوها با استفاده از فرصت پیش آمده با اردوی انبوهی به غزنی لشکر کشی کردند . در مقابل آن غلامان تورک آلپ تیکین دست به کار شده در سال ۹۷۷/۳۶۶م بوری تگین را از قدرت برکنار کرد و سبکتگین را به عنوان حاکم غزنی منصوب کردند. پس از وی پسرش سلطان محمود غزنوی با نبوغ سیاسی، دینی و فرهنگی خود دولت قدرتمند غزنویان را تأسیس و بنیان گذاشت.

:واژه های کلیدی: غزنویان، سامانیان، سبکتگین، سلطان محمود غزنوی، غزنی

الملخص
الدولة الغزنوية هي دولة أسّسها الأمراء العسكريون السامانيون، لذلك كانت متأثرة بأفكار سامانية في سياستها الداخلية والخارجية والمعتقدات الدينية. و رغم أن للدولة الغزنوية كان هيكل مستقل متمركز في غزنة منذ بدايتها؛ إلا أنها ظلّت تابعة للسامانيين حتى عهد السلطان محمود الغزنوي، حيث تغيرت العلاقات بين الغزنويين والسامانيين في عهده؛ لأنه أخذ يوطّد أركان الدولة الغزنوية حتى صارت خليفةً للدولة السامانية. وكما يبدو من المصادر التأريخية أن العلاقة بين الغزنويين والسامانيين بدأت في عهد الحاكم الساماني أحمد بن نوح بن نصر بن إسماعيل بن أحمد بن الأسد، ثم تولّى الحكمَ الساماني أخوه عبدالملك بن نوح سنة ۹۵۴/۳۴۳م وفي عهده عيّن ألبتكين أميرًا لخراسان، وبعد وفاة ألبتكين أصبح ابنه أبو إسحاق حاكم غزنة سنة ۹۶۳/۳۶۲م، ولكن حكمه لم يدم؛ لأنه كان مولعًا بالخمر ومجالس اللهو والعربدة. ثم جاء بيلکاتكين إلى السلطة سنة ۹۶۶/۳۵۵م، وتوسّع نطاق بلاد الغزنويين إلا أن الدولة الغزنوية لم يحقّق السلام والاستقرار فيها، فظلّت في ولائها للسامانيين. ولما تولّى الحكمَ بوريتكين سنة ۹۷۲/۳۶۲م، وكان مدمن الخمر، فانفلت زمام أمر الجيش من يده، واستغلّ الهند هذه الفرصةَ فهاجموا غزنة بجيش كبير، لكن ألبتكين قام بالدفاع عن البلاد ضد الجيش الهندي، ثم عزل بوريتكين سنة۹۷۷/۳۶۶م وعيّن سبكتكين على غزنة حاكمًا لها، وبعد سبكتكين تولّى الأمرَ ابنُه السلطان محمود الغزنوي وأسّس الدولة الغزنوية القوية بعبقريته السياسية والدينية والثقافية.

:الکلمات المفتاحیة: الغزنويون، السامانيون، سبكتكين، السلطان محمود الغزنوي، غزنة