شعر از چشم انداز دین

حكم الشعر في الإسلام

Doi: http://dx.doi.org/10.48117/Diwan.2021.11

چکیده

در ازنای تاریخ اسلام موضع بزرگان دین در قبال شعر متفاوت بوده است. با وصف اینکه خود پیامبر (ﷺ) شاعران را تحسین میکرده، بعدها در قبال شعر و شاعران بی مهری صورت گرفته است. عده ای از علمای اسلام ذوق شعری و ادبی سرشار داشته اند. حتی این طیف اندوخته های علمی خویش را در شعر قالب ریزی نموده برای استفاده ای نسل های بعدی ماندگار ساخته اند. عده ای دیگر هم یا از سر بی ذوقی و یا از سر جمود قریحه شعر را فضولی انگاشته و اشتغال به آن را درخور علمای دین ندانسته اند و به آن به دیده ای تحقیر نگریسته اند. دیدگاه اولی ضمن اینکه شعر را محترم میپندارد، آن را وسیله ای رسا برای رساندن پیام دینی، ملی و علمی نیز می داند. اما دیدگاه دوم با فهم ناقص و جمود طبع، هرگونه شعر و غزل را به دیده ای تردید نگریسته، اشتغال به آن را بیهوده می انگارد. باید خاطر نشان کرد که هر دو دیدگاه آبشخور قرآنی و حدیثی دارند. در این مقاله استدلال هر دو طرف از آیات و احادیث پیامبر (ﷺ) مورد بررسی قرار گرفته نتیجه گیری شده است.

واژه های کلیدی: شعر، موافقان، مخالفان، هنر، شاعری

مُلخَّص

كان النبي (ﷺ) يحثّ الشعراء ويقدّرهم، ثم قلّ الاهتمام بالشعر والشعراء في مر العصور من بعده، حتى اختلفت آراء العلماء تجاه الشعر في التاريخ الإسلامي. وقد كان لبعض العلماء الذوق المرهف بالشعر والأدب، حتى خلف بعضهم آثارًا علمية قيمة في الشعر للأجيال اللاحقة. ومنهم من كانوا يقللون من شأن الشعر و يرون أن الاشتغال به لا يليق بعلماء الدين، وذلك لبلادة حسهم وفساد ذوقهم أو من جمود قريحتهم. وأما الرأي الأول، إضافةً إلى تحسين الشعر وتقديره له؛ يرى أنه خير وسيلة لتبليغ رسالة الدين ونقل أفكار الأمم ومعتقداتها ونشر العلم، بينما الرأي الثاني بموقفه السلبي وطبعه الضعيف يرفض الشعر كله، ويرى الاهتمام به من الفضول التي لا فائدة فيها. على كل حال؛ كل من الرأيين استنبط أهله من القرآن الكريم والأحاديث النبوية الشريفة، وهذا المقال تناولَ أدلةَ الرأيين ثم ذكر ما توصّلَ إليه من نتائج.

الكلمات المفتاحية: الشعر، الموافقون، المخالفون، الفن، الشاعرية