نقش اجتماعی وقف در ساختار تمدن اسلامی

الوقف ودوره الاجتماعي في بنية الحضارة الإسلامية

Doi: http://dx.doi.org/10.48117/Diwan.2023.31

پوهنیار حکمت‌الله حکمت

:چکیده
نقش اجتماعی وقف در ساختار تمدن اسلامی از موضوعات بسیار مهم در ایجاد تمدن انسانی و اسلامی بوده که همواره برای خیر و صلاح جامعه اسلامی نقش ارزنده ی را در تمدن اسلامی داشته و دین مبین اسلامی پیرامون آن تحت شرایط خاص تأکیدات زیادی نموده است.
هدف اصلی و اساسی این پژوهش نهادینه ساختن فرهنگ وقف در جامعه بشری و خصوصا اسلامی است. بنابراین سوال اصلی این است که وقف چه نقشی در ساختار تمدن اسلامی دارد؟ و در کجا اموال وقفی سرمایه گزاری گردد تا تمدن اسلامی به شگوفایی برسد؟ این پژوهش به پاسخ این پرسش‌ها و پرسش‌های دیگر به‌طور علمی پرداخته و نقش اجتماعی وقف را به روش تحلیلی – توصیفی و کتاب خانه ای به بحث و بررسی گرفته و پشنهاد های راهبردی را برای بهینه سازی عملکرد وقفی در جامعه اسلامی ارائه نموده است یافته های این پژوهش برمی گردد به اینکه بیشتر اوقات به آثار و پیامدهای اقتصادی و آموزشی و… وقف نگریسته می شود در حالیکه این تحقیق به اثبات می رساند که آثار اجتماعی آن در تمدن اسلامی کمتر از پیامد های اقتصادی و آموزشی آن نبوده و نیست و همچنان این پژوهش این را اضافه مینماید که علاوه از راه های مصارف اموال و درآمدهای وقفی باید نظام منظمی از اموال وقفی ایجاد گردد و درآمد آن به راه های مختلف و مصالح اجتماعی مسلمانان به مصرف برسد.

.واژه های کلیدی: نقش اجتماعی، وقف، تمدن، ساختار، تمدن اسلامی

:الملخص
يُعدّ الدور الاجتماعي للوقف في بنية الحضارة الإسلامية من أهم القضايا في تكوين الحضارة الإنسانية والإسلامية، والتي مارست دورًا قيمًا في الحضارة الإسلامية لمصلحة المجتمع الإسلامي، وقد اهتم به الدين الإسلامي بالغ الاهتمام. والغرض الرئيس من هذه الدراسة هو ترسيخ ثقافة الوقف في المجتمع البشري، وخاصة في المجتمعات الإسلامية. إذن السؤال الرئيس هو ما دور الوقف في بنية الحضارة الإسلامية؟ وأين يستثمر الوقف حتى تزدهر الحضارة الإسلامية؟ تحاول هذه الدراسة على الإجابة عن هذه الأسئلة وغيرها بأسلوب علمي، وتناقش الدور الاجتماعي للوقف بالمنهج الوصفي التحليلي اعتمادا على المكتبة، وتقدم اقتراحات استراتيجية لتحسين أداء الوقف في المجتمع الإسلامي. وما توصل إليه الباحث من النتائج من هذه الدراسة أنها، في أغلب الأحيان يتم التركيز على الآثار والنتائج الاقتصادية والتعليمية وغيرها من الوقف؛ بينما تثبت هذه الدراسة أن آثاره الاجتماعية في الحضارة الإسلامية لا تقل عن آثاره الاقتصادية والتعليمية. وكما تضيف هذه الدراسة أنه بالإضافة إلى طرق إنفاق الممتلكات والدخل الموقوف، لا بدّ من ترتيب قانون منتظم للممتلكات الوقفية، ليتمّ إنفاق دخلها بطرق مختلفة لمصالح المسلمين الاجتماعية.

.الکلمات المفتاحیة: الدور الاجتماعي، الوقف، الحضارة ، البنية ، الحضارة الإسلامية