Şâz Kıraatler Meselesine Son Dönem Makaleler Üzerinden Analitik Bir Bakış

Yazarlar

DOI:

https://doi.org/10.69892/diwan.2025.135

Anahtar Kelimeler:

Analiz- Kıraat- Şâz- Sahih- Kur'an okuma

Özet

Kıraat ilminde şâz meselesi geçmişte hemen her kıraat âliminin eserlerinde incelemeye konu ettiği önemli bir konudur. Son dönemde de şâz kıraatler alanın kimi araştırmacıları tarafından çeşitli çalışmalara konu edilmiştir. Sahih kıraatler yanında şâz olarak ifade edilenler de ayetlerin anlaşılmasına, farklı şekillerde yorumlanmasına ve fıkhî konular hakkında daha kapsamlı hükümler konulmasına katkı sağlamıştır. Bu sebeple şâz kıraatlerin incelenmesi ve son dönem çalışmalarda ele alınış biçimleri önem arz etmektedir. Bu çalışmada şâz meselesi kıraat ilmi açısından son dönemde yapılan çalışmalar bağlamında incelenmiştir. Şâz olarak nitelendirilen kıraatler son dönem çalışmalarda birçok yönüyle ele alınmıştır. Bununla beraber şâz kıraatlerin tüm detayları ve yeteri kadar değerlendirilmemiş boyutlarının da mevcudiyeti göze çarpmaktadır. İşte diğer çalışmalarda ele alınmamış olan kısımların içeriğinde yer alması bu çalışmayı özgün kılan önemli etkenlerden biridir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış ve konuyla ilgili güncel makalelerin doküman analizi yapılmıştır. Ele alınan özgün boyutları ile yapılan değerlendirmeler ve elde edilen sonuçların alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Yazar Biyografileri

Ömer Özbek, Erciyes Üniversitesi

Doç. Dr. Temel İslam Bilimleri Bölümü, İlahiyat Fakültesi, Erciyes Üniversitesi, Erciyes, Afganistan.

Yasin CÖLLÜ, Kaseri Üniveristesi

Öğretim Üyesi. Temel İslam Bilimleri Bölümü, Develi İslami İlimler Fakültesi, Kayseri Üniversitesi.

Referanslar

Kur'an-ı Kerîm.

Abdurrahman b. Abdurrahman el-Mübarek, Tuhfetu'l-Ahfezî, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, tsz.

Acar, Mehmet Maşuk, “Kıraatlerin Sınırlandırılmasının Şâz Kıraatler Üzerindeki Etkisi”, İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 9/1 (10 Ocak 2023), 322-343.

Âmidî, Seyfüddin, el-İhkâm fi usûli'l-ahkâm, Beyrut: 1985.

Bennâ, Ahmed b. Muhammed ed-Dimyâtî, İthâfü Fuzalâ’i’l-Beşer fi’l-Kırââti’l-Erba‘ate ‘Aşer, thk. Enes Mehre Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-‘İlmiye, 2011.

Çakıcı, İrfan, “İlk Dört Asırda Şâz Kıraatlere Yöneltilen Eleştiriler Üzerine Bir İnceleme”, Rumeli İslam Araştırmaları Dergisi 4/7 (30 Nisan 2021), 266-287.

Çetin, Abdurrahman, Kur’an-ı Kerîm’in İndirildiği Yedi Harf ve Kırâatlar, İstanbul: Ensar Yayınları, 2010.

Dağ, Mehmet, “Kırâat İlminde Şâzz Kavramı”, Marife, 2 2007, 57-110.

Demir, Ethem, “Arap Gramerinde Şâz Olgusu”, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14, 2019, 51-63.

Demirci, Muhsin, Kur’an Tarihi, İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.

Demircigil, Bayram, İbn Cinnî’nin el-Muhteseb’inde Şâz Kıraatlere Yaklaşımı, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (SAUİFD), Cilt: XIX, Sayı: 35 (Haziran 2017), 77-101.

Doğan, Mustafa, el-Gâye fi’l-Kırââti’l-’Aşr İsimli Eser Çerçevesinde İbn Mihrân en-Nîsâbûrî’nin Kırâat İlmindeki Yeri, İstanbul, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.

Gazzâli, el-Mustasfâ, (Beyrut: ts.)

Gökdemir, Ahmet. “Osmanlı Kıraat Eğitiminde Şâz Kıraatler Ve Yûsuf Efendizâde’nin Konuya Dair Tepkisi”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 19/1 (Haziran 2019), 67-81.

Gündüzöz, Soner, “Şâz”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2010.

Gülle, Sıtkı, “Taberî’nin, Tefsiri’ndeki Kırâat Değerlendirmeleri”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 2004. 79-83.

Halîl b. Ahmed, Ebû ʿAbdurraḥmân el-Ferâhîdî, Kitâbu’l-ʿAyn, thk. Mehdî el-Mahzûmî-İbrâhîm es-Sâmerrâʾî, Beyrut: Mektebetu’l-Hilâl, 1988.

Hanay, Necattin, “Ebü’l-Fazl el-Hüzai ve ‘İhtiyârâtü min kırâât-i Ebî Hanîfe’ Risalesi”, Mütefekkir 3/5 2016.

Hanay, Necattin, “Şâz Kıraat Olgusuna Taberî Vechesinden Bir Bakış”, Mütefekkir 4/8 2017.

İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf, et-Temhîd limâ fi'l-muvattâ mine'l-meânî ve'l-esânîd, thk. Muhammed el- Fellâh, Mağrib: 1402.

İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân el-Mevsilî, el-Muhteseb fî Tebyîni Vücûhi Şevâzzi’l-Kırâât ve’l-Îzâh ʿanhâ, thk. Ali en-Necdî Nâsıf-Abdülfettâh İsmâil Şelebî Kahire: 1966.

İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osman el-Mevsılî, el-Hasâis, thk. Muhammed Ali en-Neccâr, Kahire: Dârü’l- Kütübi’l-Mısriyye, 1913.

İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-Arab, Kahire: Dâru’l-Maârif, tsz.

İbn Mücâhid, Ebû Bekr Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs et-Temîmî, Kitâbü’s-Seb’a fi’l-Kırâât, thk. Şevki Dayf Kahire: Dâru’l-Maârif, tsz.

İbnü’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed, en-Neşr fi’l-Kırââti’l-‘aşr, thk. Ali Muhammed ed-Debbâ‘ Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-‘İlmiye, tsz.

İbnü’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed, Tayyibetü’n-Neşr fi’l-kırââti’l-’aşr, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1971.

İbnü’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed, Müncidü’l-Mükriîn ve Mürşidü’t-Tâlibîn, thk. Abdu’l-Hay el-Feramavi Kahire: Dâru’l-Âfâkı’l-’Ârabiyye, 1977.

İşeri, Yunus, “Sıhhat Açısından Kıraat Çeşitlerinin Kavramsal Anlamda Değerlendirilmesi”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 26/2 (15 Aralık 2022), 471-489.

Karaoğlan, Arslan. “Ulûmül-Kurânın İlk Kaynakları Üzerine Bir Değerlendirme: Abdullah b. Vehb (Ö. 197/812) Örneği”, Hicri İkinci Asırda İslami İlimler-2, Ed. Hidayet Aydar, Ziyad Alrawashdeh, Sevim Geçgel vd. (Ankara: İksad Yayınları, 2022), 230-231.

Karaman, Hayreddin vd., Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, Ankara: DİB Yayınları, 2023.

Kurtuluş, Yusuf Ziya, “Şâz Kırâatlerin Mahiyeti ve Çeşitleri”, Tafsir Dergisi, 3, Mayıs 2023, 17-37.

Münâ, İlyâs, el-Kıyâs fi’n-nahv Dımaşk: 1405/1985

Neysaburi, Muhammed b. Abdullah Hâkim, Ma’rifetü Ulûmi’l-Hadis, Medine, 1977.

Önder, Muharrem, “Şâz Kıraatlar ve İslâm Hukûku Açısından Değeri”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 13 2009, 163-194.

Pâluvî, Abdülfettâh, Zübdetü’l-‘irfân fî vücûhi’l-Kur’an, İstanbul: Hanifiyye Kitabevi, tsz.

San’ânî, Emir, Tavzîhu’l-efkâr, thk. Salah b. Muhammed b. Uveyza, Beyrut: 1997.

Saylan, Nesrişah, “İbn Cinnî’nin el-Muhteseb Adlı Eserinde Şâz Kıraat Olgusuna Yaklaşım Metodu”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9/1 2022. 179-202.

Sehâvî, Muhammed Alemuddîn, Cemâlu’l-kurrâ ve kemâlu’l-ikrâ, thk. Ali Hüseyin el-Bevvâb, Mektebetü’t-Türâs, Mekke 1987.

es-Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân, el-Müzhir fî ulûmi’l-Luga ve envâihâ, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asrıyye, 1987.

es-Suyûtî, Celaleddin, el-İtkan fî ‘Ulûmi’l-Kur’an, çev. Sakıp Yıldız – Hüseyin Avni Çelik, İstanbul: Hikmet Yayınları, 1987.

es-Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî, el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, thk. Merkezü’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, Mücemmaü’l-Melik Fehd li-Tıbaâti’l-Mushafi’ş-Şerif, Medîne: tsz.

Şakir, Ahmed Muhammed, el-Bâisu’l-Hasîs Şerhu İhtisâri Ulûmi’l-Hadîs, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, tsz.

et-Taberî, Muhammed b. Cerîr, Câmiʿu’l-beyân ʿan te’vîli âyi’l-Kur’an, ed. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Kahire: Dâru Hicr, 2001.

İndir

Yayınlanmış

2025-07-22

Nasıl Atıf Yapılır

Özbek, Ömer, & CÖLLÜ, Y. (2025). Şâz Kıraatler Meselesine Son Dönem Makaleler Üzerinden Analitik Bir Bakış. Diwan, 6(2), 249–275. https://doi.org/10.69892/diwan.2025.135

Sayı

Bölüm

Articles