شرایط و موانع محتسب

نویسندگان

DOI::

https://doi.org/10.69892/diwan.2025.126

کلمات کلیدی:

محتسب, شرایط, موانع اجرای حسبه, معروف, منکر

چکیده

محتسب کسی­است که مسؤولیت و انجام وظیفهٔ مهم حِسبه كه يکی از روش­های امر به معروف و نهی از منکر می‌باشد به دوش دارد. محتسب امر به معروف و نهی از منکر از روش نرم‌خوی و ملایم‌آمیز برخوردار باشد و از برخوردهای نامناسب مانند تندی و خشن که موارد نادرست است پرهیز کند تا این‌که پروسهٔ دعوت الی الله را مختل نسازد. این تحقیق در پی بررسی این پرسش است که آیا محتسب برای اجرای امر به معروف و نهی از منکر با شرایط و موانعی روبه‌رو است؟  فرضیه پاسخ دهنده به این پرسش این است که بلی برای محتسب امر به معروف و نهی از منکر  یک مجموعه شرایط و موانع وجود دارد که  بدون مراعات آن شرایط و موانع هیچ‌گاه محتسب نمی تواند به هدف نهایی خود نایل گردد. هدف علمی این تحقیق پاسخ‌گویی به سؤال اصلی است. اهمیت این تحقیق در این بوده که وظیفه امر به معروف در واقع وظیفه انبیای الهی است، بنابراین، باید انجام این مسؤولیت را کسانی به دوش بگیرند که از عُهده آن بتوانند بدرآیند. البته روش تحقیقی که پیرامون این مقاله صورت گرفته، روش تحلیلی - توصیفی است. یافته­های این تحقیق نشان می­دهد که اجرای وظیفهٔ احتساب مستلزم دانش و فقاهت، اخلاص، استطاعت، اجتناب از موانع مثل تکبر، بدگمانی، ریا، تعصبات قومی و زبانی می­باشد. که با در نظر داشت این شرایط و موانع محتسب می­تواند به شکل موفقانه در اجرایی وظیفه امر به معروف و نهی از منکر بپردازد.

بیوگرافی نویسنده

عبدالرؤف فیاض، موسسه تحصیلات عالی غور

پوهنیار، دیپارتمنت ثقافت اسلامی، پوهنځی تعلیم و تربیه، موسسه تحصیلات عالی غور، غور، افغانستان

مراجع

قرآن کریم

1. إبن خلدون، عبدالرحمن بن محمد. المقدمة. مترجم. محمد پروین گنابادی. تهران: انتشارات علمی فرهنگی، بی‌تا.

2. إبن منظور، محمد بن مكرم بن على. لسان العرب. بیروت: دارالصادر، 1414 هـ.ق.

3. بخاری، أبوعبدالله محمد بن إسماعيل. صحیح البخاری. تحقيق. محمد زهير بن ناصر الناصر. بی¬جا: دار طوق النجاة، الطبعة 1، 1422هـ.ق.

4. ترمذي، محمد بن عيسى. سنن الترمذی. تحقيق. أحمد محمد شاكر. مصر: شركة مكتبة مصطفى البابي الحلبي، الطبعة 2، 1395 هـ.ق - 1975م.

5. إبن تیمیه، أحمد بن عبد الحليم. منهاج السنة النبوية في نقض كلام الشيعة القدرية. تحقیق. محمد رشاد سالم. المملکة العربیة السعودیة: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، الطبعة1، 1406 هـ.ق - 1986 م.

6. جامعة المدينة العالمية، الحسبه. کوالا لامپور: جامعة المدينة العالمية، بی تا.

7. جوهری، إسماعيل بن حماد. الصحاح تاج اللغة وصحاح العربية. بیروت: دار العلم للملايين. 1407 هـ.ق- 1987 م.

8. خاطر، عبدالله سخنی با اهل دعوت. مترجم. محمد ابراهیم کیانی، تهران: نشر احسان، چاپ دوم، 1384 هـ.ش.

9. ذهبی، شمس الدين أبو عبد الله محمد بن أحمد. سير أعلام النبلاء. بی جا: مؤسسة الرسالة، چاپ سوم، 1405 هـ.ق/ 1985 م .

10. زيدان، عبد الكريم. اصول الدعوة. بی جا: مؤسسة الرسالة، چاپ سوم، 1421هـ.ق/ 2001 م.

11. شیبانی، أبو عبد الله أحمد بن محمد بن حنبل. مسند الإمام أحمد بن حنبل. بی جا: مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1421 هـ.ق / 2001 م.

12. زیاده، دکتر نقولا. الحسبه والمحتسب فی الاسلام. بیروت: دار الكتب العلمية، 1963 م.

13. عبدالعزیز بن محمد بن مرشد. نظام الحسبه فی الاسلام. السعودیه: جامعة محمد بن سعود الاسلامیة. المعهد العالی للقضا. پایان نامه ماستری، 1393هـ.ش.

14. عمید، حسن. فرهنگ فارسی عمید جلد 1. تهران: انتشارات فرهنگ نما. 1388 هـ.ش.

15. غزالی، محمد بن محمد. احیاء علوم الدین. مترجم. محمد خوارزمی. تهران: نشر احسان، چاپ هفتم، 1406هـ.ق/ 1985م.

16. غزالی، محمد بن محمد. اندوه های دعوتگر. مصر: دارالکتب العربى قاهره، چاپ دوم، 1980 م.

17. قرنی، دکتر عائض. فنون دعوت. مترجم. عبدالقادر ترشابی. بی جا: انتشارات حرمین، چاپ سوم، 1389 هـ.ش.

18. قرشی، محمدبن محمد. معالم القربة فی طلب الحسبة. بی جا: دارالفنون. بی تا.

19. كتانی، محمدعبدالحیی بن عبدالکبیر. نظام الحكومة النبوية المسمى التراتيب الإدارية. تحقیق. عبدالله الخالدی. بیروت: دارالارقم، چاپ دوم، بی تا.

20. ماوردی، علي بن محمد بن محمد بن حبيب. الأحكام السلطانية. مصر: دار الحديث. بی تا.

21. مناهج جامعة المدينة العالمية. الحسبه. ماليزيا: جامعة المدينة العالمية، رسالة ماجستير، 2019 م.

22. نیشاپوری، مسلم بن الحجاج. صحیح مسلم. بیروت: دار إحياء التراث العربي، بی تا.

23. نسائی، أحمد بن شعيب. السنن الكبرى. تحقیق. حسن عبد المنعم شلبي. بیروت: مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1421 هـ.ق - 2001 م.

24. نمری، يوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر. الاستيعاب في معرفة الأصحاب تحقیق. علی محمد البجاوی. بیروت: دارالجیل، الطبعة 1، 1412 هـ.ق - 1992 م.

25. وزارة الأوقاف والشئون الإسلامي. الموسوعه الفقیه الکویته. کویت: أوقاف الكويت، 1427 هـ.ق.

##submission.downloads##

چاپ شده

2025-07-22

شماره

نوع مقاله

Articles