Muhtesibin Şartları ve Engelleri
DOI:
https://doi.org/10.69892/diwan.2025.126Anahtar Kelimeler:
Muhtesib- Şartlar- Engeller- İyilik- KötülükÖzet
Muhtesib, iyiliği emretme ve kötülüğü engellemenin temel yollarından biri olan ḥisbah görevini yerine getirmekle sorumlu tutulan kişidir. Muhtesib, iyiliği emrederken ve kötülüğü engellerken yumuşak ve şefkatli olmalıdır. Sertlik veya aşırılıktan kaçınmalı, zira bu tür davranışlar İslami prensiplere aykırıdır ve Allah’a davet (daʿwah ilā Allāh) sürecini olumsuz etkileyebilir. Bu çalışma, Muhtesib’in iyiliği emretme ve kötülüğü engelleme görevini yerine getirirken belirli şartlar ve engellerle karşılaşıp karşılaşmadığını araştırmayı amaçlamaktadır. Bu soruya verilen hipotez, Muhtesib’in görevini yerine getirirken gerçekten bir dizi şart ve engelle karşılaştığını ve bu faktörler göz önünde bulundurulmadan, Muhtesib’in amacına tam anlamıyla ulaşmasının mümkün olmadığını ileri sürmektedir. Araştırmanın bilimsel amacı, ana soruya mantıklı ve tutarlı bir cevap sunmaktır. Bu çalışmanın önemi, iyiliği emretme görevini esasen Allah’ın peygamberlerinin üstlendiği bir sorumluluk olmasıdır. Bu önemli görev, bilgelik, dürüstlük ve yetkinlikle yerine getirebilecek kişilere verilmelidir. Bu araştırmada kullanılan yöntem, analitik ve betimleyici bir yaklaşımdır. Araştırmanın bulguları, ḥisbah görevini doğru şekilde yerine getirmek için sağlam bilgi, fıkhi anlayış, ihlas (samimiyet), yetenek ve kibir, kuşku, riyâ (gösteriş) ile etnik ve dilsel önyargılar gibi engellerden kaçınmanın gerekli olduğunu göstermektedir. Bu şartlar ve engeller titizlikle dikkate alındığında, Muhtesib iyiliği emretme ve kötülüğü engelleme görevini etkili ve başarılı bir şekilde yerine getirebilir.
Referanslar
قرآن کریم
1. إبن خلدون، عبدالرحمن بن محمد. المقدمة. مترجم. محمد پروین گنابادی. تهران: انتشارات علمی فرهنگی، بی‌تا.
2. إبن منظور، محمد بن مكرم بن على. لسان العرب. بیروت: دارالصادر، 1414 هـ.ق.
3. بخاری، أبوعبدالله محمد بن إسماعيل. صحیح البخاری. تحقيق. محمد زهير بن ناصر الناصر. بی¬جا: دار طوق النجاة، الطبعة 1، 1422هـ.ق.
4. ترمذي، محمد بن عيسى. سنن الترمذی. تحقيق. أحمد محمد شاكر. مصر: شركة مكتبة مصطفى البابي الحلبي، الطبعة 2، 1395 هـ.ق - 1975م.
5. إبن تیمیه، أحمد بن عبد الحليم. منهاج السنة النبوية في نقض كلام الشيعة القدرية. تحقیق. محمد رشاد سالم. المملکة العربیة السعودیة: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، الطبعة1، 1406 هـ.ق - 1986 م.
6. جامعة المدينة العالمية، الحسبه. کوالا لامپور: جامعة المدينة العالمية، بی تا.
7. جوهری، إسماعيل بن حماد. الصحاح تاج اللغة وصحاح العربية. بیروت: دار العلم للملايين. 1407 هـ.ق- 1987 م.
8. خاطر، عبدالله سخنی با اهل دعوت. مترجم. محمد ابراهیم کیانی، تهران: نشر احسان، چاپ دوم، 1384 هـ.ش.
9. ذهبی، شمس الدين أبو عبد الله محمد بن أحمد. سير أعلام النبلاء. بی جا: مؤسسة الرسالة، چاپ سوم، 1405 هـ.ق/ 1985 م .
10. زيدان، عبد الكريم. اصول الدعوة. بی جا: مؤسسة الرسالة، چاپ سوم، 1421هـ.ق/ 2001 م.
11. شیبانی، أبو عبد الله أحمد بن محمد بن حنبل. مسند الإمام أحمد بن حنبل. بی جا: مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1421 هـ.ق / 2001 م.
12. زیاده، دکتر نقولا. الحسبه والمحتسب فی الاسلام. بیروت: دار الكتب العلمية، 1963 م.
13. عبدالعزیز بن محمد بن مرشد. نظام الحسبه فی الاسلام. السعودیه: جامعة محمد بن سعود الاسلامیة. المعهد العالی للقضا. پایان نامه ماستری، 1393هـ.ش.
14. عمید، حسن. فرهنگ فارسی عمید جلد 1. تهران: انتشارات فرهنگ نما. 1388 هـ.ش.
15. غزالی، محمد بن محمد. احیاء علوم الدین. مترجم. محمد خوارزمی. تهران: نشر احسان، چاپ هفتم، 1406هـ.ق/ 1985م.
16. غزالی، محمد بن محمد. اندوه های دعوتگر. مصر: دارالکتب العربى قاهره، چاپ دوم، 1980 م.
17. قرنی، دکتر عائض. فنون دعوت. مترجم. عبدالقادر ترشابی. بی جا: انتشارات حرمین، چاپ سوم، 1389 هـ.ش.
18. قرشی، محمدبن محمد. معالم القربة فی طلب الحسبة. بی جا: دارالفنون. بی تا.
19. كتانی، محمدعبدالحیی بن عبدالکبیر. نظام الحكومة النبوية المسمى التراتيب الإدارية. تحقیق. عبدالله الخالدی. بیروت: دارالارقم، چاپ دوم، بی تا.
20. ماوردی، علي بن محمد بن محمد بن حبيب. الأحكام السلطانية. مصر: دار الحديث. بی تا.
21. مناهج جامعة المدينة العالمية. الحسبه. ماليزيا: جامعة المدينة العالمية، رسالة ماجستير، 2019 م.
22. نیشاپوری، مسلم بن الحجاج. صحیح مسلم. بیروت: دار إحياء التراث العربي، بی تا.
23. نسائی، أحمد بن شعيب. السنن الكبرى. تحقیق. حسن عبد المنعم شلبي. بیروت: مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1421 هـ.ق - 2001 م.
24. نمری، يوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر. الاستيعاب في معرفة الأصحاب تحقیق. علی محمد البجاوی. بیروت: دارالجیل، الطبعة 1، 1412 هـ.ق - 1992 م.
25. وزارة الأوقاف والشئون الإسلامي. الموسوعه الفقیه الکویته. کویت: أوقاف الكويت، 1427 هـ.ق.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Diwan
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
